Nieuwe kansen geven kan alleen met mildheid

Homilie 5de zondag vasten – C

In de eerste lezing kondigt Jesaja een nieuwe uittocht aan. Zoals God zijn volk uit Egypte de doortocht door de zee liet maken, zo zal God nu een rivier trekken door de woestijn. Dan zal er ee einde komen aan de ballingschap uit Babylonië. Een groot moment van vreugde! Ik wil eerst even ingaan op het woord ballingschap. Wat roept dat op? Veroordeling, straf, uit de groep, uit de kring worden uitgesloten, ja, zelfs weggezonden worden naar een ander land. Wanneer gebeurt dit? Als er iets fout is gelopen. Als er een misdaad is gepleegd. Dan moet er gestraft worden. Dan wordt een proces gevoerd om te zien wat er allemaal heeft meegespeeld. Hoe is het zo ver kunnen komen? Zijn er verzachtende omstandigheden? Verzwarende? Zo wordt recht gesproken; het kenmerk van een humane samenleving. Want wat zou er gebeuren als er geen processen worden gevoerd? Volkswoede, bloedwraak, opsluiten zonder proces? Soms zijn de misdaden zo groot, dat mensen zeggen: Weet je wat ze daar mee zouden moeten doen? Even hard laten afzien, ze opsluiten en de sleutel weggooien! Toen ik vorig jaar nog les gaf, vonden leerlingen dat van de moorden die Breivik gepleegd had. En nu is er het proces rond Kim De Gelder. Stel je voor dat er daar een milde straf zou worden uitgesproken. Of zelfs geen, zoals we vandaag horen in het evangelieverhaal. Hoe kwaad zouden wij worden? Zouden wij dat rechtvaardig kunnen noemen?

“Vlaming heeft geen medelijden met rokers en drinkers”. Dat stond woensdag in de kranten. Roken en overmatig drinken: dat is slecht voor uw gezondheid. Ondertussen begint de gezondheidszorg in ons land heel veel te kosten. Met de vraag: moet iedereen nog alle zorg krijgen? Moeten we gaan werken met wachtlijsten? Bijvoorbeeld voor hartoperaties. Wel, als da zo zou zijn, dan stemt bijna de helft van de Vlamingen er mee in dat een niet-roker voorrang moet krijgen op een roker. En als je in coma ligt na een verkeersongeval, dat je zelf hebt veroorzaakt door dronken achter het stuur te kruipen, dan vindt bijna 27% van de Vlamingen dat de samenleving die kosten voor de verzorging niet zou moeten betalen.” Dat is nogal een oordeel dat wordt uitgesproken! Ik vind het heel harde cijfers. Toch zit er iets in dat rechtvaardig klinkt als je door je eigen gedrag, ziek wordt, waarom zou de hele samenleving daarvoor moeten opdraaien?

 

De kranten hebben er professoren ethiek bijgehaald en die zeggen dat er fouten in de redenering zitten. Onder meer deze: : niet iedereen heeft dezelfde kansen gekregen van bij de geboorte. En dus ook niet de zelfde kans gehad te kiezen voor een goede levensstijl. Mensen die hun hele leven in armoede hebben geleefd of met het minimum hebben moeten toekomen, die zijn veel meer ziek. Dat heeft niets te maken met hun eigen keuze of hun eigen verantwoordelijkheid. Er speelt met andere woorden zo veel meer. Er zijn omstandigheden waar je in een humane samenleving rekening mee moet houden. Je kan mensen niet uitsluiten van operaties, “omdat ze beter hadden moeten weten”, “hun gezond verstand maar hadden moeten gebruiken”. Je kan mensen in het Zuiden niet in armoede laten, omdat ze maar beter hun best hadden moeten doen, hard moeten werken, zoals de vorige generaties bij ons dat hebben gedaan.

Ik denk dat kans om iets van het leven te maken, ermee begint dat veel mensen die kans eerst moeten krijgen. En dat vraagt om mildheid, om het inzicht dat de dingen nooit alleen maar zwart-wit zijn. Zwart-wit denken is duidelijk, is gemakkelijk, maar kei-hard. Mildheid vraagt tijd, veel tijd om alle tussenkleuren te zien. En dat is wat er in het evangelieverhaal vandaag gebeurt. Ook dat begint enorm duidelijk, heel zwart-wit. Een vrouw is betrapt op overspel en wordt voor Jezus gebracht. Jezus moet onmiddellijk oordelen. Maar dat doet hij niet. Hij doet iets merkwaardigs. Hij buigt zich voorover en begint op de grond te schrijven. Ik heb me vaak afgevraagd wat hij daar nu precies schreef. Maar we zullen dat nooit te weten komen. Terwijl hij schrijft blijven de schriftgeleerden en Farizeeën aandringen op een uitspraak. Uiteindelijk zegt Jezus: “Wie zonder zonde is, mag een steen gooien.”. Hij buigt zich weer neer en schrijft verder. En dan gebeurt er weer iets: de schriftgeleerden en de Farizeeën vallen stil. Sterker nog: ze keren zich om en gaan weg, ze druipen af. Ze eisen van Jezus geen veroordeling meer.

Dan richt Jezus zich op en kijkt de vrouw aan. Hij zegt: “ook ik veroordeel je niet” En twee: “ ga heen en zondig niet meer!” De twee hangen voor Jezus samen. En wat geeft een mens meer vreugde dan gezien te worden, toch mee te tellen, ook al voel je je soms zo waardeloos, zo slecht? Dat goede nieuws horen we vandaag: God geeft ons een nieuwe kans, een nieuwe toekomst. Of om het met de bisschopsleuze van onze nieuwe paus Franciscus te zeggen: miserando atque eligendo. Wat zoveel wil zeggen als: Jezus kijkt naar ons met mildheid en kiest ons toch uit om Hem te volgen. Wat een vreugde, als we dat mogen ervaren!