Je kan niet God dienen en de mammon

Lucas 16,1-13 25ste zondag – C-jaar 

Je kan niet God dienen en de mammon. Buigen voor God of buigen voor geld: het is het een of het ander. En daarmee stelt Lucas ons hier weer voor een straffe tegenstelling. En dat is bedoeld om ons aan het denken te krijgen. Hoe gaan wij om met geld in ons leven? Hoe gaan we om met God in ons leven?
Geld maakt niet gelukkig, zegt een spreekwoord. Maar, kan je direct toevoegen: als je er geen hebt, is het ook niet zo plezierig. Bovendien leven we in een maatschappij waar je niet zonder geld kunt. Dus, zo radicaal geld afwijzen, dat gaat eigenlijk niet. En God dan, hoe vaak horen we iemand klagen over te weinig tijd voor God? Integendeel. We leven eerder in een tijd die zonder God verder kan. Of alleszins in een cultuur waarin praten over God nog moeilijker is dan praten over geld.
En daarom dacht ik: laat het mij vandaag niet hebben over geld, maar over het dienen van God. Maar toen zat ik op de tram, op weg naar huis. Een paar rijen achter mij zaten twee dames ernstig in gesprek. Op een bepaald moment begreep ik dat een van de twee pas was verhuisd naar een klein appartement. Haar man was een groot jaar geleden overleden en in dat grote huis blijven… Kleiner gaan wonen was echter ook nodig, want ze was overgebleven met een klein inkomen. En nu komt ze weer net toe. Maar ze bleef bezorgd: als ze eens een nieuwe wasmachine of zo zou moeten kopen, ja dan zou ze dat geld aan haar kinderen moeten gaan vragen. En dat zag ze niet zitten. Niet omdat de kinderen haar niet zouden willen helpen, want die hadden haar al gezegd: moeder, dat lossen we wel op. Maar ze had heel haar leven lang, samen met haar man voor hun gezin gezorgd, de kinderen alle kansen had kunnen geven. Ze hadden het nooit heel breed gehad, waren gewoon toegekomen en nu was het voor het eerst dat ze beroep zou moeten gaan doen op haar kinderen. Ik versta heel goed dat die dame haar fierheid wou behouden, geen hulp wou nodig hebben om het financieel allemaal rond te krijgen, zoals ze dat haar hele leven al had kunnen doen. En ik dacht: zo’n manier van omgaan met geld, daar kan God toch niet tegen zijn? Dat is niet “de mammom dienen”. 
Toen stapte ik af. Op straat kwam een jonge man gehaast voorbij. Zijn jasje viel open en ik kon op zijn t-shirt lezen. “Live now, pay later”. “Leef nu, betaal later”. Ik stond eigenlijk aan de grond genageld. Een heel andere manier om met geld om te gaan dan het verhaal dat ik net op de tram hoorde. En is het wel toeval dat het juist een jongere is die met zo’n slogan rondloopt? Nu werk ik sinds een jaar voor Braambos, maar daarvoor heb ik godsdienstles gegeven. In een van die lessen was er een opdracht voor de leerlingen: welk levensmotto zou jij op een t-shirt aanbrengen? Opvallend veel kwam de slogan : “You only live once” – yolo, er op te staan. En daarmee bedoelen ze dan dat je volop van het leven moet genieten. Alle kansen moet grijpen. Niet later, maar nu. Daar komt nog bij dat in onze wereld zoveel te doen is voor hen. Zoveel spulletjes ook om te hebben. Veel om samen met vrienden te beleven. En het kost ook allemaal geld. Geld dat ze niet altijd hebben. Maar dat remt hen niet af. Ze gaan een job zoeken voor het weekend. Of ze maken schulden… Ze leggen een grote levenslust aan de dag, en dat vind ik chique, maar er zijn er toch ook behoorlijk wat bij die de weg kwijt raken, die echt serieuze tekorten en schulden opbouwen. “Live now, pay later”. Dat heeft volgens mij wel te maken met “de mammon dienen”. Voor mij betekent “de mammon dienen”: geen maat kunnen houden, alles er uit willen persen, “gejaagd door het leven” lopen, nooit stilvallen, bang worden als je eens niets te doen hebt en dan maar meteen plannen maken voor de volgende actie.
Maar in zo’n druk, jachtig leven, dat nooit stopt, nooit halt houdt, nooit stil valt, daar kan God niet binnen komen. Bij Braambos wordt op dit moment op televisie een driedelige reeks uitgezonden. “The big silence” heet die. De reeks is enkele jaren geleden een geweldig succes geweest op de BBC. En waar gaat het over? Over vijf mensen met een superdruk bestaan, zoals zovelen van ons. Maar die mensen hebben de uitdaging aanvaard om naar een klooster trekken om kennis te maken met stilte. Ze doen zelfs een lange retraite in absolute stilte. En ze vertellen heel open over wat die ervaring met hen heeft gedaan. En wat blijkt: het is maar in de stilte dat ze echt ontdekken wie ze zelf zijn, dat ze zich echt de vraag stellen: wat is er nu wezenlijk in mijn leven? Waar liggen mijn prioriteiten. En dat zijn zware vragen. De begeleidende monnik zegt bijvoorbeeld: echte stilte maakt mensen bang, want dan worden ze echt met zichzelf geconfronteerd, met de goede kanten maar ook met hun zwakke kanten. En dat is hard. Maar wat is nu het punt? Wel, pas als je die harde confrontatie aangaat, komt er echt ruimte in je hart, ruimte voor God. Langdurige stilte leidt naar God. En dus: als wij vandaag ervoor kiezen om God te dienen, dan denk ik dat wij naast onze inzet voor al wat goed is, naast onze drukke activiteiten ook momenten van stilte, van rust moeten zoeken en in ere houden. Of er zelfs meer plaats voor maken.
Om te eindigen: enkele verzen van Guido Gezelle:
 “Min de stilte in uw wezen;
Min de stilte die bezielt;
Zij die alle stilte vrezen;
Hebben nooit een hart gelezen;
Hebben nooit geknield.”